കര്‍ക്കടകമാസം കേരളത്തില്‍ പിതൃവിഷയങ്ങളുമായി ഏറെ ചേര്‍ന്നുകിടക്കുന്ന ഒരു കാലഘട്ടമാണ്. ഈ സമയത്താണ് വാവുബലി പോലുള്ള പിതൃകര്‍മ്മങ്ങള്‍ വ്യാപകമായി നടക്കുന്നത്. ഹിന്ദു മതത്തില്‍ പിതൃകര്‍മ്മങ്ങള്‍ക്കും ശ്രാദ്ധങ്ങള്‍ക്ക് അപാരമായ ദൈവികമൂല്യമുണ്ട്. നമ്മുടെ മുന്‍തലമുറകളെ ആദരിക്കുന്നതിന്റെ ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് ഈ കര്‍മങ്ങള്‍ നടത്തുന്നത്. 'മാതൃ ദേവോ ഭവ, പിതൃ ദേവോ ഭവ' എന്ന വേദവാക്യത്തില്‍ പിതാവിനെ ദേവനെന്ന നിലയിലാണ് കാണുന്നത്. അതിനാല്‍, ശ്രാദ്ധം ഒരു കടമ മാത്രമല്ല, ഒരു സാംസ്‌കാരിക ധര്‍മവുമാണ്.
ശ്രാദ്ധ കര്‍മത്തിന്റെ ആത്മീയ ശാസ്ത്രം
ശ്രാദ്ധം ചെയ്യുമ്പോള്‍ പല നിയമങ്ങളുണ്ട്, അവയൊക്കെ ഉപനിഷത്തുകളും ധര്‍മശാസ്ത്രങ്ങളും വിശദമായി നിര്‍ദേശിക്കുന്നു. ശ്രാദ്ധം സാധാരണയായി അമാവാസ്യാ ദിവസത്തില്‍ അല്ലെങ്കില്‍ പിതാക്കളുടെ ചരമവാര്‍ഷികത്തില്‍ നടത്തുന്നത് പതിവാണ്. വിഷ്ണു ധര്‍മ്മോത്തരം, ഗരുഡപുരാണം, ആപസ്തംബ സൂത്രങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയ ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ ശ്രാദ്ധത്തില്‍ പാലിക്കേണ്ട ഘട്ടങ്ങള്‍ വളരെ വിശദമായി പറയുന്നു.
ശ്രാദ്ധത്തില്‍ പ്രധാനപ്പെട്ട ഘടകങ്ങള്‍: ആഹ്വാനം, തര്‍പ്പണം, പിണ്ഡദാനം, ഹോമം, ഭക്ഷ്യസമര്‍പ്പണം, ബ്രാഹ്‌മണ ബോധനം എന്നിവയാണ്. ഓരോ ഘട്ടത്തിനും ദൈവിക ശക്തികളെ ആഹ്വാനിക്കുന്നതില്‍ പ്രത്യേക തത്വശാസ്ത്രമുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, തര്‍പ്പണം ചെയ്യുമ്പോള്‍ വെള്ളത്തില്‍ പിതൃക്കളുടെ ആത്മാവിനായി 'ശാന്തി' പ്രാര്‍ത്ഥിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഇതുവഴി അവരുടെ ആത്മാവിനു മോക്ഷം ലഭിക്കുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു.
കേരളത്തില്‍ ഓരോ പ്രദേശത്തിനും ശ്രാദ്ധതിനുള്ള വിചാരണ രീതികള്‍ വ്യത്യസ്തമാണ്. തിരുനാവായ, തൃപ്പൂണിത്തുറ, തിരുവനന്തപുരം എന്നിവിടങ്ങളില്‍ വാവുബലി എന്നതിന്റെ ഭാഗമായ ശ്രാദ്ധക്കര്‍മങ്ങള്‍ ആയിരക്കണക്കിന് ആളുകള്‍ പങ്കെടുക്കുന്ന മഹോത്സവമായി ഇന്ന് മാറിയിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണമായി തിരുനാവായ പിതൃതീര്‍ത്ഥം വളരെ വിശിഷ്ടമായതാണ്. ശ്രാദ്ധം ഒരു ആത്മീയ സംയമനം പുലര്‍ത്തേണ്ട ദിവസം കൂടിയാണ്. ഇത്തരം ദിനങ്ങളില്‍ മനസ്സില്‍ പവിത്രതയും ദേഹപരിശുദ്ധിയും സൂക്ഷിക്കേണ്ടതാണ്. ശ്രാദ്ധം ചെയ്യുന്നവന്‍ ദിവസത്തില്‍ ഉപവാസം പാലിക്കുകയും സത്വഗുണം വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്ന ആഹാരങ്ങള്‍ മാത്രം സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബ്രാഹ്‌മണന്മാരെ ആഹ്വാനിച്ച് അവരെ സാദര്യത്തോടെ പാചകചെയ്യപ്പെട്ട ആഹാരം നല്‍കുന്നതിലൂടെ ആകെയുള്ള ഊര്‍ജം പിതൃാത്മാക്കളിലേക്ക് പ്രേഷിപ്പിക്കുന്നു. ശുദ്ധമായ വസ്ത്രത്തില്‍, പകുതി വയറ്റില്‍ മാത്രമായി ഭക്ഷണം കഴിച്ച്, അന്ധകാരമോ ശബ്ദമോ ഇല്ലാതെ കര്‍മ്മം ചെയ്യുന്നത് ശ്രാദ്ധത്തിന്റെ ദൈവീകതയിലേക്കുള്ള വാതിലുകളാണ് തുറക്കുന്നത്.
